Κόππα & Σαμπί
Αν νομίζετε ότι αυτές οι δυο λέξεις είναι ξενόφερτες τότε προφανώς έχετε κάνει ένα λάθος. Οι λέξεις
Κόππα & Σάμπι είναι οι ονομασίες δυο αρχαιοελληνικών σύμβολων από το Ελληνικό
Σύστημα Αρίθμησης. Ένα σύστημα που αντικαταστήθηκε από το Αραβικό Σύστημα Αρίθμησης.
Το ελληνικό σύστημα αρίθμησης βρίσκεται σε χρήση από την αρχαιότητα, όπου
γίνεται η χρήση γραμμάτων του αλφαβήτου αντί για αριθμούς. Τα αραβικά ψηφία 1,
2, 3, ... που χρησιμοποιούμε σήμερα ακόμα δεν είχαν διαμορφωθεί, ενώ δεν υπήρχε
το σύστημα του δεκαδικού τρόπου αναγραφής σε στήλες μονάδων, δεκάδων κλπ, το
οποίο πρώτοι εφάρμοσαν οι Ινδοί και διέδωσαν μεταγενέστερα οι Άραβες.
Αν τώρα νομίζετε ότι αυτό είναι μειονέκτημα για την πρόοδο
που είχε κάνει ο Αρχαίος Ελληνικός πολιτισμός τότε καλό είναι να δείτε το έργο
του Αρχιμήδη, ο οποίος κατόρθωσε με γεωμετρικούς, αλλά και αριθμητικούς
υπολογισμούς, να εκτιμήσει τον αριθμό των κόκκων άμμου της Γης, το έργο του
αυτό, με τον τίτλο Ψαμμίτης, είναι ορόσημο της μαθηματικής επιστήμης. Σήμερα το
σύστημα χρησιμοποιείται στην ελληνική γλώσσα κυρίως ως γραφή απαρίθμησης, π.χ.
Α´ (πρώτο), Β´ (δεύτερο), κτλ.
Το κόππα (Ϙ ϙ σε αρχαίες επιγραφές, μεταγενέστερα Ϟ ϟ μόνο
ως αριθμός) ή ϙόππα ισοδυναμούσε ηχητικά με το κ. Ενώ το γράμμα κάππα (κ)
χρησιμοποιήθηκε στην ελληνική για να δηλώσει στη γραφή, ως τα μέσα περίπου του
6ου π.Χ. αιώνα το άηχο κλειστό ουρανικό σύμφωνο που προφέρουμε λ.χ. στα
νεοελληνικά κυρία ή και, την ίδια περίοδο για την απόδοση του άηχου κλειστού
υπερωικού συμφώνου προ των ο και υ, αυτού που προφέρουμε σήμερα στις λέξεις
κόσμος ή ακούω χρησιμοποιήθηκε το γράμμα κόππα (ϙ). Έτσι στα αρχαϊκά ελληνικά αλφάβητα
βρίσκουμε να γράφονται ΔΙΚΕ (δίκη), ΚΑΛΟΣ (καλός), ΑΛΚΙΒΙΑΔΕΣ (Αλκιβιάδης),
αλλά ϘΑϘΟΣ (κακός), ϘΟΡΕ (κόρη), ΛΕϘΥΘΟΣ (λήκυθος), ϘΟΡΙΝΘΟΣ (Κόρινθος). Ενώ
για τη γραφή λέξεων χρησιμοποιήθηκε η μορφή του αρχαϊκού κόππα ( Ϙ ϙ ), στο
ελληνικό σύστημα αρίθμησης το κόππα χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα με τη
μορφή του κεραυνόμορφου κόππα ( Ϟ ϟ )για να δηλώσει τον αριθμό 90.
Το σαμπί (Ͳ ͳ σε αρχαίες επιγραφές, μεταγενέστερα Ϡ ϡ μόνο
ως αριθμός), είναι παλαιό και παρωχημένο πλέον γράμμα του ελληνικού αλφαβήτου,
που εμφανιζόταν σαν γράμμα μόνο σε μερικές τοπικές παραλλαγές του αλφαβήτου
στην αρχαία Ιωνία, και παρέμεινε σε χρήση αργότερα στην μετακλασσική Ελληνική
μόνο σαν αριθμητικό σύμβολο για τον αριθμό 900.
Σαν χαρακτήρας του αλφαβήτου, με την πρωτότυπη μορφή του που
έμοιαζε με "Τ", χρησιμοποιόταν στην γραφή της Μιλήτου, της Εφέσου,
της Αλικαρνασσού και άλλων πόλεων της Μικράς Ασίας, όπως επίσης και στην
Μιλησιακή αποικία της Κυζίκου. Εμφανίζεται σε λέξεις όπου άλλες διάλεκτοι έχουν
ή διπλό "σ" ή διπλό "τ", όπως στη λέξη "τέσσαρα"/"τέτταρα",
που σε ιωνικές επιγραφές εμφανίζεται ως "τέͳαρα". Πιθανολογείται ότι
δήλωνε φθόγγο παρόμοιο με διπλό [ss] ή [ts]. Αργότερα εισήχθη στο μιλησιακό
σύστημα αρίθμησης, όπου χρησιμοποιήθηκε ως σύμβολο του αριθμού 900.
Η αρχική ονομασία του γράμματος είναι άγνωστη.
Πιθανολογείται ότι προήλθε από παραλλαγή του αρχαϊκού γράμματος
"σαν", και ενίοτε ονομάζεται "σαν" και σήμερα. Η σημερινή
ονομασία "σαμπί" είναι επίσης μεταγενέστερη, των όψιμων βυζαντινών
χρόνων.
Στη νεότερη εποχή χρησιμοποιούταν επίσημα στη
γραμματαρίθμηση ελληνικών νόμων και διαταγμάτων όπως δημοσιεύονταν παλαιότερα
σε ΦΕΚ.
Παρακάτω θα δείτε ένα πινάκα τιμών του Ελληνικού Συστήματος Αρίθμησης
με τις αντίστοιχες του Αραβικού.
Παραδείγματα
Ο αριθμός 153 γραφόταν «ρνγ΄» ή «ρνγ».
Ο αριθμός 780 γραφόταν «ψπ΄» ή «ψπ».
Ο αριθμός 306 γραφόταν «τϛ΄».
Οι χιλιάδες (1000, 2000 κλπ) εκφράζονταν με τα ίδια γράμματα
όπως οι εννιά μικροί αριθμοί, είχαν όμως για διακριτικό την κεραία πριν και
κάτω του γράμματος.
Παραδείγματα
Το «,δ» σήμαινε 4.000, ενώ
το 1823 γραφόταν «,αωκγ΄» και
το «,αζ΄» σήμαινε 1.007.
Μυριάδες
Για τους αριθμούς μεγαλύτερους του 9.999 χρησιμοποιούταν ο
όρος μυριάς ή μυριάδες, το οποίο υποδηλώνονταν με το γράμμα «Μ» ή τη συντόμευση
«Μυ», το οποίο προηγείτο του αριθμού, και είχε τα γράμματα από πάνω. Ο
Διόφαντος χρησιμοποιούσε για απλούστευση την τελεία, χρησιμοποιώντας τα ίδια
γράμματα, και μάλιστα με τρόπο πολύ ανάλογο του σημερινού δεκαδικού συστήματος.
Παράδειγμα
Ο Διόφαντος έγραφε τον αριθμό 3.069.000 ως «τϛ.͵θ» και τον
αριθμό 331.776 ως «λγ.͵αψοϛ»
Μερικές φορές συναντάμε δύο τελείες πάνω από έναν αριθμό που
συμβολίζει τη λέξη «μυριάδες». Π.χ. ¨ρ είναι 100 μυριάδες. Διπλά διαλυτικά, το
ένα πάνω στο άλλο και πάνω από το γράμμα σημαίνουν δέκα μυριάδες μυριάδες,
δηλαδή ένα δισεκατομμύριο (1.000.000.000).
ΠΗΓΗ : https://el.wikipedia.org
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου